Monter stolarki budowlanej. Opis zawodu. Jak zdobyć zawód montera stolarki?
Od wielu lat zabiegano o wprowadzenie nowego zawodu – monter stolarki budowlanej – oraz możliwości zdobywania odpowiednich kwalifikacji w tym zakresie w szkołach zawodowych (branżowych) i potwierdzania ich egzaminem. Dziś w wielu miastach funkcjonują klasy, w których kształcą się już oficjalnie młodzi monterzy okien, drzwi i bram (kod zawodu to 712906). Jakie zadania zawodowe i warunki pracy czekają na montera stolarki? Jakie kompetencje i predyspozycje zawodowe powinien mieć monter okien, drzwi i bram?
Spis treści
- Monter stolarki budowlanej - klasyfikacja
- Jakie ma zadania monter stolarki budowlanej?
- Gdzie uczyć się zawodu montera stolarki budowlanej?
- Monter stolarki. Potwierdzenie kompetencji zawodowych
- W jakich warunkach pracuje monter stolarki budowlanej
- Monter stolarki. Wymagania zdrowotne
- Gdzie znajdzie pracę monter stolarki budowlanej
Monter stolarki budowlanej - klasyfikacja
W polskiej Klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy zawód monter stolarki budowlanej ma kod 712906 i odpowiada on w Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 grupie 7111 House builders. Z kolei według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007) należy do Sekcji F – Budownictwo. Kompetencje zawodowe pracownika w zawodzie monter stolarki budowlanej nawiązują do opisów poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji (PRK). Kwalifikacji pełnej (potwierdzonej dyplomem) w zawodzie szkolnictwa branżowego monter stolarki budowlanej odpowiada III poziom PRK, a kwalifikacji cząstkowej „BUD.10. Wykonywanie robót związanych z montażem stolarki budowlanej” wyodrębnionej w tym zawodzie – 3 poziom PRK. Sklasyfikowanie nowego zawodu – monter stolarki budowlanej – i wpisanie go na listę zawodów w grudniu 2017 roku to efekt wieloletnich starań Związku Polskie Okna i Drzwi (POiD), wspieranego przez Związek Rzemiosła Polskiego i Polską Izbę Przemysłowo-Handlową Budownictwa. W kwietniu 2018 roku Ministerstwo Edukacji Narodowej opublikowało podstawę programową kształcenia w tym zawodzie. Pracował nad nią zespół ekspertów wspierany wiedzą merytoryczną doradców technicznych POiD.
W programie kształcenia poza zagadnieniami dotyczącymi montażu okien, drzwi, bram garażowych oraz rolet i innych osłon znalazły się również te związane z montowaniem wewnętrznych schodów modułowych. Uwzględnienie ich w nauczaniu przyszłych monterów stolarki ma swoje uzasadnienie, ponieważ zawody pokrewne, takie jak monter zabudowy i robót wykończeniowych w budownictwie, dekarz i cieśla, nie mają w podstawach programowych montażu wewnętrznych schodów modułowych.
Dzięki uwzględnieniu go w podstawie programowej kształcenia w zawodzie monter stolarki budowlanej obejmuje on możliwie szeroki zakres prac. Jest to też praktyczne i sensowne podejście, ponieważ często tam, gdzie wykorzystywane są okna dachowe, konieczne jest także zamontowanie wewnętrznych schodów modułowych. To odpowiedź na potrzeby klientów, którzy korzystając z usług jednego specjalisty, mają zapewniony montaż okien czy drzwi oraz instalację koniecznych schodów. Szeroki zakres zawodu znalazł odzwierciedlenie w nazwie – zamiast dotychczasowego „montażysty okien” ostatecznie pojawił się nowy zawód „monter stolarki budowlanej”.
Jakie ma zadania monter stolarki budowlanej?
W opisie informacji o zawodzie monter stolarki budowlanej, opracowanym w 2018 r. w ramach projektu POWER MRPiPS „INFODORADCA+”, przedstawiono wymagania rynkowe i szeroki kontekst funkcjonowania tego zawodu. Kompetencja zawodowa Kz1 – Wykonywanie montażu stolarki budowlanej – obejmuje zestaw zadań zawodowych, do których realizacji wymagane są odpowiednia wiedza i umiejętności z zakresu montażu i demontażu:
• okien i drzwi balkonowych (Z1),
• okien dachowych (Z2),
• drzwi zewnętrznych i wewnętrznych (Z3),
• bram garażowych i przemysłowych (Z4),
• osłon okiennych i drzwiowych (Z5),
• schodów modułowych (Z6).
Monter stolarki budowlanej rozpoczyna pracę od dokonania niezbędnych pomiarów, dobiera odpowiednie narzędzia i sprzęt, okucia, materiały i akcesoria montażowe, a następnie przeprowadza montaż stolarki budowlanej (wraz z ułożeniem koniecznej izolacji termicznej), osłon, bram bądź schodów – zgodnie z technologią przewidzianą przez producenta. Po montażu ocenia poprawność i jakość wykonanych prac oraz sprawdza dokładność spasowania i domykania okien, drzwi, osłon oraz bram garażowych i przemysłowych. W ramach realizowanych zadań monter stolarki budowlanej wykonuje również demontaż ww. elementów, co zwykle odbywa się podczas wymiany starej stolarki budowlanej na nową. W czasie pracy jest zobowiązany do przestrzegania zasad i przepisów bhp i ppoż., ochrony środowiska i ergonomii. Powinien też po wykonaniu montażu zapoznać klienta z obsługą i konserwacją wyrobu oraz zabezpieczeniem przed wpływami zewnętrznymi.
W ramach ww. zadań zawodowych monter, poza samym zamocowaniem stolarki, wykonuje wiele prac dodatkowych, niezbędnych do poprawnego przeprowadzenia montażu, takich jak:
• przygotowywanie otworów do montażu stolarki budowlanej, m.in. ich poszerzanie i wygładzanie,
• montowanie elementów i podzespołów stolarki budowlanej,
• obróbka drzwi i okien płytą g-k, zaprawą murarską, masami spoinowymi i uszczelniającymi, listwami maskującymi itp.,
• wykończenie montowanego wyrobu (tynkowanie, malowanie i uszczelnianie),
• montowanie okuć metalowych (klamek, zawiasów itp.),
• regulacja zamontowanych wyrobów.
Gdzie uczyć się zawodu montera stolarki budowlanej?
Oficjalne sklasyfikowanie zawodu oraz przygotowanie podstawyprogramowej i podręcznika rozpoczęło niełatwe wdrażanie nauczania do szkół branżowych. Program nauczania opracowany według podstawy programowej ułożony został od najprostszych treści po trudniejsze, z uwzględnieniem aktualnego stanu wiedzy o zawodzie, ze szczególnym zwróceniem uwagi na nowe technologie i najnowsze koncepcje nauczania. Łącznie przez trzy lata nauki uczeń realizuje 960 godzin praktycznej nauki zawodu w rzeczywistych warunkach pracy, co stanowi 60% obowiązkowego wymiaru przeznaczonego na praktyczne kształcenie zawodowe. Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe BUD.10 odbywa się w klasie III, na końcu cyklu nauczania.
Związek POiD, współpracując z firmami z branży i Fundacją VCC, przygotował podręcznik podstawowy, a także bardziej szczegółowe (montaż okien i osłon okiennych, montaż bram garażowych, montaż drzwi) do nauki zawodu. Zostały one wydane przez Fundację VCC i uzyskały rekomendację Instytutu Techniki Budowlanej. Mogą być wykorzystywane w kształceniu przyszłych lub czynnych fachowców, także w ramach kursów pozalekcyjnych prowadzonych w szkołach.
Proces wdrażania nauki nowego zawodu rozpoczął się od uruchomienia pilotażowej klasy o profilu monter stolarki budowlanej od września 2018 roku w Zespole Szkół nr 1 w Zbąszyniu. Powstała tam również, otwarta przez firmę Porta KMI Poland, Akademia Dobrego Montażu, w której monterzy oraz uczniowie przygotowujący się do wykonywania tego zawodu będą zdobywać fachową wiedzę. Obecnie funkcjonuje już wiele klas w branżowych szkołach zawodowych, w których kształci się przyszłych monterów stolarki budowlanej. Pierwsze z nich powstawały z inicjatywy i pod patronatem POiD. Podjął on inicjatywę wspierającą utworzenie zawodu montera stolarki budowlanej i realizuje kampanię edukacyjną pn. „DOBRY MONTAŻ”, w ramach której utworzono w pięciu szkołach branżowych klasy patronackie (w Białymstoku, Bytomiu, Gdańsku, Nowym Dworze Mazowieckim i Poznaniu). Kolejne powstają we współpracy z polskimi producentami okien, drzwi i bram, m.in. w Kłodzku, Lesznie, Kraśniku, Świerznie, Ciechanowie, Nowej Rudzie. Pozwoli to na wykształcenie nowego pokolenia monterów, nie tylko doskonale znających teoretyczne zasady nowoczesnego montażu stolarki, lecz także uczestniczących w praktycznych zajęciach na miejscu – u producentów. Ponadto niektórzy producenci organizują szkolenia dla nauczycieli (zwłaszcza przedmiotów zawodowych), co pozwala kadrze na poznanie nowych wyrobów i stale rozwijających się technologii ich montażu.
Kształcenie w zawodzie monter stolarki budowlanej (712906) realizowane jest przede wszystkim w branżowych szkołach I stopnia na podbudowie ośmioletniej szkoły podstawowej. Przydatne kompetencje można także uzyskać w systemie szkolnym w szkołach branżowych I stopnia w zawodzie pokrewnym „monter konstrukcji budowlanych”, w zakresie kwalifikacji BUD.08 Montaż konstrukcji budowlanych. Ponadto zdobycie odpowiedniego wykształcenia umożliwiają ośrodki prowadzące Kwalifikacyjne Kursy Zawodowe (KKZ) dla dorosłych w zakresie kwalifikacji: BUD.10 Wykonywanie robót związanych z montażem stolarki budowlanej oraz BUD.08 Montaż konstrukcji budowlanych. Mogą je organizować m.in.:
• publiczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe,
• niepubliczne szkoły z uprawnieniami szkół publicznych, prowadzące kształcenie zawodowe,
• publiczne i niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,
• instytucje rynku pracy prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową,
• podmioty prowadzące działalność oświatową na podstawie ustawy Prawo przedsiębiorców.
Monter stolarki. Potwierdzenie kompetencji zawodowych
Jako że zawód montera stolarki budowlanej jest niezbędny ze względu na coraz większe zaawansowanie technologiczne okien i drzwi oraz coraz trudniejszy proces ich montażu, na młodych, dobrze wykształconych fachowców czeka krajowy, ale także europejski rynek pracy, na którym brakuje wykwalifikowanych pracowników, a monterzy z Polski są od dawna wysoko cenieni. Do podjęcia pracy w tym zawodzie preferowane jest wykształcenie na poziomie branżowej szkoły I stopnia i potwierdzona kwalifikacja przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne. Może go także wykonywać osoba, która została przyuczona do zawodu lub uzyskała doświadczenie w trakcie wykonywania pracy. Odpowiednie kompetencje można uzyskać w trakcie szkoleń dla kandydatów do pracy i pracowników w zawodzie montera stolarki budowlanej organizowanych na własne potrzeby przez przedsiębiorstwa specjalizujące się w montowaniu stolarki budowlanej. Szkolenia mogą być też oferowane przez szkoły, ośrodki kształcenia zawodowego i inne instytucje działające na rynku usług szkoleniowych, które realizują kursy w tym zakresie.
Podjęcie pracy w zawodzie montera stolarki budowlanej ułatwia posiadanie:
• dyplomu potwierdzającego kwalifikację BUD.10 Wykonywanie robót związanych z montażem stolarki budowlanej, wyodrębnioną w zawodzie szkolnym monter stolarki budowlanej, po spełnieniu wymagań formalnych i zdaniu egzaminu organizowanego przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne;
• dyplomu potwierdzającego kwalifikację BUD.08 Montaż konstrukcji budowlanych, wyodrębnioną w zawodzie szkolnym (pokrewnym) monter konstrukcji budowlanych, po spełnieniu wymagań formalnych i zdaniu egzaminu organizowanego przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne;
• świadectwa czeladniczego lub dyplomu mistrzowskiego w zawodach pokrewnych: technolog robót wykończeniowych lub monter zabudowy i robót wykończeniowych w budownictwie, po spełnieniu wymagań formalnych i zdaniu egzaminu organizowanego przez Izby Rzemieślnicze;
• certyfikatu potwierdzającego kwalifikację rynkową „Montowanie stolarki budowlanej”, zgodnie z zasadami walidacji i certyfikacji kwalifikacji rynkowych wprowadzonych do Zintegrowanego Rejestru Kwalifikacji.
Dodatkowe atuty kandydata na stanowisko montera stolarki budowlanej stanowią: suplementy Europass (w języku polskim i angielskim), wydawane na prośbę zainteresowanego przez Izby Rzemieślnicze oraz Okręgowe Komisje Egzaminacyjne; doświadczenie na takim samym lub podobnym stanowisku pracy; a także uprawnienia: do prac na wysokości metodą dostępu budowlanego lub linowego, montera rusztowań i operatora podestów ruchomych samojezdnych oraz prawo jazdy kategorii B i C.
W jakich warunkach pracuje monter stolarki budowlanej
Monter stolarki budowlanej powinien mieć wiedzę merytoryczną i umiejętności adekwatne do poziomu kształcenia. Niezbędna staje się umiejętność porozumiewania się w języku obcym, ponieważ wiele firm branży budowlanej, zarówno produkcyjnych, jak i wykonawczych, działa obecnie na rynkach zagranicznych. Praca w tym zawodzie ma charakter zespołowy, przebiega w systemie jedno- lub dwuzmianowym i jest nadzorowana przez brygadzistę. Dlatego bardzo ważne są tzw. kompetencje miękkie, m.in. umiejętności komunikacyjne oraz pracy w zespole, poczucie odpowiedzialności, chęć podnoszenia kwalifikacji, odporność na stres. Ułatwiają one bowiem osiąganie celów zawodowych i osobistych.Monter stolarki pracuje na zewnątrz oraz wewnątrz obiektów budowlanych, często na wysokości – na rusztowaniach i w podnośnikach koszowych, a także w wymuszonych pozycjach ciała oraz zmiennych warunkach atmosferycznych. Musi być zatem gotowy do pracy w różnych warunkach środowiskowych i odporny na długotrwały wysiłek fizyczny.
W czasie wykonywania pracy może być narażony m.in. na:
• porażenie prądem elektrycznym podczas korzystania z elektronarzędzi niespełniających odpowiednich norm bezpieczeństwa,
• upadek i poślizgnięcie na nierównej powierzchni na placu budowy,
• urazy mechaniczne w wyniku upadku z wysokości,
• skaleczenia i otarcia ciała podczas używania ostrych narzędzi,
• obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego podczas pracy w wymuszonej pozycji ciała i przenoszenia dużych ciężarów.
Ze względu na ww. zagrożenia bezwzględnie wymagane jest stosowanie środków ochrony osobistej oraz zabezpieczeń przy pracy na wysokościach).
Monter stolarki. Wymagania zdrowotne
Pod względem wydatku energetycznego praca w zawodzie montera stolarki budowlanej należy do prac średnio ciężkich. Pracownik powinien charakteryzować się silną budową ciała, ogólną wydolnością fizyczną oraz mieć sprawne układy oddechowy i kostno-stawowy. Istotne są także cechy sensomotoryczne, m.in. ostrość wzroku, zmysł równowagi, czucie dotykowe, koordynacja wzrokowo-ruchowa, spostrzegawczość, zręczność rąk i palców, a także brak lęku przed wysokością.
O stanie zdrowia i ewentualnych przeciwwskazaniach do wykonywania zawodu zawsze orzeka lekarz medycyny pracy. Istnieje kilka schorzeń mogących wykluczać możliwość pełnowymiarowej pracy jako monter stolarki, np. lęk wysokości, zaburzenia równowagi, zawroty głowy, wady wzroku wymagające stałego noszenia okularów, brak widzenia obuocznego lub schorzenia narządu ruchu. Należy jednak dodać, że możliwe jest zatrudnienie w tym zawodzie osób niepełnosprawnych, oczywiście po indywidualnej konsultacji z lekarzem medycyny pracy i jego pozytywnej opinii.
Warunkiem niezbędnym jest identyfikacja indywidualnych barier oraz dostosowanie warunków pracy do potrzeb danego pracownika. Monterem stolarki mogą być osoby z dysfunkcją narządu wzroku korygowaną odpowiednimi soczewkami kontaktowymi, a także osoby słabosłyszące stosujące aparaty słuchowe, pod warunkiem zapewnienia im odpowiedniej pomocy technicznej oraz właściwego przygotowania środowiska i stanowiska pracy, np. pod kątem możliwości percepcji sygnałów alarmowych.
Gdzie znajdzie pracę monter stolarki budowlanej
Po zdobyciu wykształcenia w branżowej szkole I stopnia (bądź w innej formie edukacji) i potwierdzeniu kompetencji zdanym egzaminem monter stolarki budowlanej może:
• rozpocząć pracę jako członek brygady montażowej, zdobywając doświadczenie niezbędne do rozwoju zawodowego i awansu, m.in. w przedsiębiorstwach remontowo-budowlanych lub zakładach produkujących elementy stolarki budowlanej;
• po zdobyciu doświadczenia zawodowego, posiadając zdolności i umiejętności organizacyjne oraz umiejętność pracy z ludźmi – awansować na stanowisko brygadzisty nadzorującego pracę małego zespołu pracowników;
• dalej kształcić się w branżowej szkole II stopnia lub technikum (w zawodach branży budowlanej), a następnie po zdaniu matury i ewentualnym ukończeniu uczelni wyższej na kierunku budowlanym awansować na stanowisko kierownicze;
• doskonalić swoje umiejętności w ramach szkoleń branżowych;
• założyć i prowadzić działalność gospodarczą w zakresie montażu stolarki budowlanej;
• rozszerzać swoje kompetencje poprzez kształcenie lub szkolenie w zawodach pokrewnych, np. takich, jak monter konstrukcji budowlanych (711102), monter zabudowy i robót wykończeniowych w budownictwie (712905), monter izolacji budowlanych (712401).
Marka polskich okien i drzwi za granicą jest wysoko ceniona, zwłaszcza na rynku europejskim. Jednak w kraju brakuje wykwalifikowanych specjalistów (wskazują na to badania i skala zgłaszanych przez użytkowników reklamacji), dlatego rzetelny i dobrze wykształcony fachowiec nie powinien narzekać na brak zleceń.
Literatura
1. „Informacja o zawodzie Monter stolarki budowlanej (712906). Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Departament Rynku Pracy, Warszawa 2018 (ISBN 978-83-7789-495-8 [667])”, Baza danych: INFOdoradca+ Informacje o zawodach, https://psz.praca.gov.pl/rynek-pracy/bazy-danych/infodoradca (dostęp: 23.11.2020 r.).
2. M. Czechowska, „Monter stolarki budowlanej – nowe fakty o nauce najnowszego zawodu budowlanego”, https://www.muratorplus.pl/biznes/wiesci-z-rynku/montaz-okien-przez-fachowca-nowy-zawod-monter-stolarki-budowlanej-aa-UKvy-uR26-3Kfz.html, 10.01.2018 (dostęp: 23.11.2020 r.).
3. www.rejestr.kwalifikacje.gov.pl.
