Samozamykacze do drzwi zewnętrznych. Rodzaje i montaż samozamykaczy
Samozamykacze do drzwi zewnętrznych znacznie ułatwiają obsługę drzwi i przyczyniają się do ograniczenia strat ciepła w budynku, gdyż szybkie doprowadzenie do zamknięcia drzwi w dużym stopniu zmniejsza wywiewanie ciepłego powietrza. Jednak aby spełniały swoją funkcję muszą być prawidłowo zainstalowane.
Jaki samozamykacz do drzwi zewnętrznych?
Właściwy wybór samozamykacza do drzwi zewnętrznych, w bardzo istotny sposób oddziałuje na ograniczenie strat ciepła w budynku. Dlatego samozamykacze do drzwi zewnętrznych powinny być dobierane zgodnie z przewidywanym użytkowaniem oraz wymaganiami eksploatacyjnymi i konstrukcyjnymi.
W odniesieniu do wymagań eksploatacyjnych uwzględniać należy co najmniej następujące kryteria:
- siłę zamykania,
- częstotliwość otwierania i zamykania,
- pożądany komfort i bezpieczeństwo działania,
- niezawodność eksploatacyjną,
- miejsce i sposób usytuowania drzwi.
Ponadto przy wyborze samozamykaczy do drzwi należy obligatoryjnie wziąć pod uwagę wymiary skrzydła drzwiowego, szczególnie jego wysokość, szerokość i masę. Nie można także pominąć rodzaju materiału, z jakiego zostały one wykonane, ponieważ bezpośrednio przekłada się to na sposób montażu samozamykaczy.
Dobierając samozamykacze do drzwi należy uwzględnić to, że na drzwi zewnętrzne dodatkowo oddziałuje napór wiatru – przy otwartych drzwiach skrzydło zachowuje się jak żagiel, więc do ich zamknięcia potrzebna jest znacznie większa siła. Ponadto drzwi zewnętrzne są zazwyczaj wyposażone w podwójne uszczelnienie, co powoduje dodatkowy opór przy ich zamykaniu.
Konieczność stosowania w drzwiach wejściowych samozamykaczy wynika m.in. z wymagań zawartych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowania (DzU z 2019 r., poz. 1065 z późn. zm.). W rozdziale dotyczącym wejść do budynków znajduje się wymóg, że wejścia z zewnątrz do budynków i pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi należy chronić przed nadmiernym dopływem chłodnego powietrza, m.in. przez rozwiązania nie utrudniające ruchu. Do takich rozwiązań należy zaliczyć wyposażenie w samozamykacze do drzwi zewnętrznych. Ponadto w przepisach dotyczących bezpieczeństwa pożarowego zawarto zapis, że drzwi o wymaganej klasie odporności ogniowej powinny być zaopatrzone w urządzenie zapewniające samoczynne zamykanie otworu w razie pożaru. Również ten warunek pozwalają spełnić samozamykacze do drzwi.
Samozamykacze do drzwi zewnętrznych obejmuje norma PN-EN 1154:1999/A1:2004 „Okucia budowlane. Zamykacze drzwiowe z regulacją przebiegu zamykania. Wymagania i metody badań”. Jej zakres jest ograniczony do samozamykaczy do drzwi zewnętrznych uruchamianych ręcznie, w których energia zamykająca drzwi jest wytwarzana w trakcie ich otwierania, a skrzydło po zwolnieniu w kontrolowany sposób wraca do pozycji zamkniętej. Norma dotyczy także ramion i dźwigni, wsporników, ślizgów, trzpieni i innych części niezbędnych do działania zamykacza.
Samozamykacze do drzwi wierzchnie z ramieniem nożycowym
Tego rodzaju samozamykacze do drzwi są zazwyczaj wyposażone w mechanizm zębatkowy z nastawną siłą zamykania, którą można regulować skokowo poprzez przestawienie położenia samozamykacza względem osi zawiasów drzwi. Istnieje również możliwość regulacji fazy dobicia (końcowy etap zamykania lub docisk końcowy), za pomocą zmiany kąta ustawienia ramienia nożycowego oraz zmianę prędkości zamykania. W niektórych rozwiązaniach konstrukcyjnych faza dobicia jest regulowana hydraulicznie, oraz możliwość tłumienia otwierania. Samozamykacze do drzwi tego rodzaju są przeważnie przystosowane do instalowania na skrzydłach o maksymalnej szerokości do 1250 mm i masie do 100 kg.
Samozamykacze do drzwi wierzchnie z szyną ślizgową
Samozamykacze do drzwi tego typu mogą być stosowane zarówno w drzwiach jedno- jak i dwuskrzydłowych. W typowym rozwiązaniu w skład zamykacza wchodzą: korpus, szyna ślizgowa, ramię oraz elementy mocujące. Często stosowaną technologią jest „EASY OPEN” w postaci tzw. krzywki sercowej, znacznie redukującej opór przy otwieraniu drzwi. Jest on mniejszy o ok. 40%, co ułatwia użytkowanie nawet dużych i ciężkich drzwi, szczególnie przez dzieci oraz osoby starsze i niepełnosprawne. Tego typu samozamykacze do drzwi są również wyposażane w funkcje bezstopniowej regulacji siły zamykania i dobicia oraz szybkości zamykania (np. zakresie: 150–7° i 7–0°). Mogą być wyposażone w mechaniczne ograniczniki otwierania do 120°, co chroni drzwi przed uszkodzeniem ściany, klamki itp.
Samozamykacze do drzwi wpuszczane w podłogę
Są to samozamykacze do drzwi całkowicie wbudowane w podłogę, mogą być stosowane do drzwi jedno- i dwuskrzydłowych, ze skrzydłem o szer. do 1400 mm i masie 300 kg. Samozamykacze do drzwi wpuszczane w podłogę najczęściej stosowane są w drzwiach szklanych. Tak jak inne zamykacze, mają funkcje regulowania szybkości zamykania, regulowaną blokadę położenia lub opóźnienia zamykania itp.
Samozamykacze do drzwi wpuszczane w skrzydło lub ościeżnicę
Tego rodzaju samozamykacze do drzwi są całkowicie ukryte w górnej części płyty skrzydła lub ościeżnicy drzwiowej. Zazwyczaj stanowią je zamykacze z szyną ślizgową, których korpus jest zainstalowany wewnątrz skrzydła, natomiast szyna – wbudowana w ościeżnicę (widoczna tylko przy otwartych drzwiach). Tego rodzaju okucia wymagają skrzydła o minimalnej grubości 40 mm.
Jak montować samozamykacze do drzwi zewnętrznych?
Samozamykacze do drzwi zewnętrznych powinny być montowane zgodnie z dołączoną instrukcją producenta i rysunkami oraz szablonem montażowym. Poprawna instalacja samozamykaczy do drzwi wymaga przede wszystkim wzięcia pod uwagę kąta otwarcia skrzydła i dostosowanie według niego położenia zamykacza. Następnie zgodnie z odpowiednim szablonem wyznacza się miejsca i wykonuje otwory montażowe w skrzydle i ramie ościeżnicy. Wielkość otworów jest zależna od rodzaju materiału, z którego są wykonane części składowe drzwi.
Kolejnym etapem montażu samozamykaczy do drzwi jest przykręcenie korpusu zamykacza i jego ramienia do skrzydła i ościeżnicy przy pomocy odpowiednich łączników (do drewna wkrętami, do metalu śrubami). Następnie należy właściwie ustawić ramię samozamykacza w stosunku do płaszczyzny skrzydła. Procedura instalowania samozamykacza powinna zakończyć się poprawnym wyregulowaniem jego parametrów eksploatacyjnych, w tym co najmniej prędkości zamykania i domykania drzwi.
Samozamykacze do drzwi zewnętrznych – najczęstsze błędy montażowe
Podczas montażu samozamykaczy do drzwi często spotykanym błędem jest niewłaściwe zamocowanie stopki ramienia zamykacza na ościeżnicy wynikające z braku odpowiedniego miejsca (zbyt mała wysokość ramy ościeżnicy lub zamontowane wokół niej listwy). Jeszcze trudniejsza sytuacja występuje w przypadku montażu korpusu samozamykacza do drzwi na ościeżnicy. Wymaga to dokładnego sprawdzenia możliwości takiego usytuowania, jeszcze przed wyborem wielkości i rodzaju zamykacza.
Dość poważnym błędem jest zainstalowanie samozamykacza do drzwi z szyną ślizgową na skrzydle po stronie przeciwnej do zawiasów, szczególnie w drzwiach przeciwpożarowych. Przy otwartych drzwiach samozamykacz znajduje się w świetle przejścia, przy czym jego korpus zmniejsza wymaganą szerokość, a szyna ślizgowa i ramię – wysokość w świetle ościeżnicy, co zazwyczaj skrupulatnie sprawdzają strażacy w trakcie odbioru budynku.
Częstym błędem podczas montażu samozamykaczy jest zastosowanie złych elementów mocujących. Na rynku dostępne są drzwi o lekkiej konstrukcji, z bardzo cienkimi okładzinami. Zamocowanie stopki ramienia lub korpusu samozamykacza do skrzydła o takiej budowie za pomocą wkrętów ulega po pewnym czasie poluźnieniu lub wręcz następuje wyrwanie. Producenci zalecają stosowanie w tym przypadku tzw. nitonakrętek oraz odpowiednich śrub.
