Zawiasy do drzwi o zwiększonej odporności na włamanie
Zawiasy do drzwi o zwiększonej odporności na włamanie w drzwiach wejściowych do budynków i mieszkań powinny stanowić barierę trudną do sforsowania przez włamywaczy. Zawiasy do drzwiowe powinny więc gwarantować odpowiednio wysokie parametry wytrzymałościowe i funkcjonalne.
Spis treści
- Normy związane z odpornością na włamanie drzwi i zawiasów
- Zawiasy do drzwi o zwiększonej odporności - wymagania
- Charakterystyka zawiasów do drzwi o zwiększonej odporności na włamanie
- Wprowadzenie zawiasów do obrotu lub udostępnienie na rynku
Normy związane z odpornością na włamanie drzwi i zawiasów
Zasady klasyfikacji odporności na włamanie budowlanych wyrobów otworowych, a także związanych z tym wymagań oraz odpowiadającym im metod badań, są objęte regulacjami zawartymi w pakiecie norm PN-EN 1627 do PN-EN 1630. Okna, drzwi, itp. wyroby cechujące się zwiększoną odpornością na włamanie, powinny być klasyfikowane według jednej z klas, zależnie od wykazanego poziomu odporności. Z podanego powyżej pakietu najistotniejszy dokument stanowi norma PN-EN 1627:2012 Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje – Odporność na włamanie – Wymagania i klasyfikacja. Określono w niej wymagania i klasyfikacje właściwości dotyczących odporności na włamanie wyrobów wymienionych w jej tytule oraz zdefiniowano pojęcie klasy odporności. Klasy te uwzględniają metody działania włamywaczy okazjonalnych lub przypadkowych (klasy od RC 1 do RC 3) oraz bardziej doświadczonych i profesjonalnych (klasy od RC 4 do RC 6). Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie oraz stosowane w nich okucia tego samego rodzaju, są zazwyczaj zaliczane do klas od RC 1 do RC 4. Wymieniony dokument normalizacyjny odnosi się również bezpośrednio do niektórych okuć, precyzując dotyczące ich wymagania, przypisane do poszczególnych klas odporności. W pozostałych normach pakietu podane są metody badań określających odporność na obciążenia statyczne, dynamiczne oraz związane z próbami włamania ręcznego.
Część z norm wyrobu poszczególnych okuć zawiera osobno wyspecyfikowane wymagania, które powinny być spełnione, w przypadku ich zastosowania w wyrobach otworowych o zwiększonej odporności na włamanie. Należy do nich norma PN-EN 1935:2003 Okucia budowlane – Zawiasy jednoosiowe – Wymagania i metody badań, zawierająca załącznik dotyczący zawiasów przeznaczonych do stosowania w drzwiach o zwiększonej odporności na włamanie. Ponadto w normie jest przedstawiony ośmioliczbowy system kodowy, według którego klasyfikuje się zawiasy nią objęte. Jedna z pozycji kodu – siódma liczba – odnosi się do zabezpieczenia w postaci odporności na włamanie. Norma rozróżnia dwie klasy odporności zawiasów na włamanie:
- klasa 0 – nieodpowiednie do zastosowania w drzwiach o zwiększonej odporności na włamanie,
- klasa 1 – odpowiednie do zastosowania w drzwiach o zwiększonej odporności na włamanie, pod warunkiem uzyskania pozytywnej oceny udziału zawiasów w odporności przeciwwłamaniowej określonych drzwi o zwiększonej odporności na włamanie.
Dodać jeszcze należy, iż zarówno w Polsce, jak i w większości krajów europejskich nie ustanowiono obligatoryjnych przepisów normujących stosowanie budowlanych wyrobów otworowych o zwiększonej odporności na włamanie. Prawo budowlane oraz warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki, nie odnoszą się do problematyki ochrony mieszkańców i użytkowników budynków przed utratą mienia.
Polecany artykuł:
Zawiasy do drzwi o zwiększonej odporności - wymagania
Norma PN-EN 1935:2003 określa następujące dodatkowe wymagania dla zawiasów przeznaczonych do stosowania w drzwiach o zwiększonej odporności na włamanie:
- zawiasy o takim przeznaczeniu powinny spełniać standardowe wymagania zawarte w normie oraz dodatkowe przedstawione poniżej,
- zawiasy powinny spełniać wymagania bardzo ciężkich warunków eksploatacji, przypisane w normie kategorii 4 (zawiasy w klasach 12, 13 i 14 wytrzymałości na obciążenie statyczne),
- gdy zawiasa została zainstalowana zgodnie z instrukcją producenta, zamocowanie to nie powinno być dostępne od zewnętrznej strony drzwi,
- zawiasy stosowane w drzwiach zewnętrznych otwieranych na zewnątrz powinny być tak zaprojektowane, aby czop zawiasy mógł być usunięty jedynie wówczas, gdy drzwi są otwarte, albo alternatywnie, powinny zawierać czopy przeciwwyważeniowe w obrębie zawiasy, umożliwiające wytrzymanie naprężeń ścinających pod obciążeniem próbnym.
Wyjaśnić należy, że kategoria 4 dotyczy zawiasów przeznaczonych do stosowania w drzwiach narażonych na częste, gwałtowne i rozmyślnie niewłaściwe użytkowanie. Ponadto odnosi się do okuć wykazujących zwiększoną odporność na potencjalnie uporczywy gwałtowny atak.
Charakterystyka zawiasów do drzwi o zwiększonej odporności na włamanie
Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie muszą skutecznie oprzeć się próbom wyrwania, wyważenia lub wypchnięcia skrzydła. Zapewnić to powinny m.in. zawiasy o stosownej konstrukcji wraz z ich odpowiednim usytuowaniem. Ponadto tego rodzaju drzwi mają solidniejszą od standardowych konstrukcję, wpływającą na zwiększoną ich masę, co powinna także uwzględniać konstrukcja zawias. Z zasady skrzydło drzwiowe jest zawieszone na trzech zawiasach, przy których dodatkowo umieszcza się czopy przeciwwyważeniowe, kotwiące się po zamknięciu drzwi w gniazdach wykonanych w ramie ościeżnicy. Takie rozwiązanie eliminuje możliwość wyjęcia lub wyważenia skrzydła nawet po przecięciu okuć. W standardowych drzwiach przeciwwłamaniowych stosuje się stalowe trzyczęściowe zawiasy wkręcane jednoosiowe, odpowiadające wymaganiom wspomnianej już w publikacji normy. Okucia mają możliwość regulacji w trzech płaszczyznach (luz boczny, wysokość i docisk), co pozwala na zachowanie minimalnej szczeliny pomiędzy skrzydłem a ościeżnicą. Górna część zawiasu jest zazwyczaj wyposażona w teflonową wkładkę chroniącą przed wycieraniem się materiału, a łożyskowane śruby zapewniają precyzyjną regulację. Ponadto oferowane są zawiasy rolkowe osadzane w np. w drzwiach drewnianych we wyfrezowanych w skrzydle i ościeżnicy gniazdach. Trzpień łączący oba skrzydełka zawiasy jest wyposażony w specjalną blokadę przeciwwyważeniową. W drzwiach wykonanych z blachy stalowej stosuje się zawiasy trzyskrzydełkowe, w których dwa skrzydełka (zewnętrzne) mają ramiona walcowe, a jedno (środkowe) ramię płaskie, o specjalnym ukształtowaniu. Skrzydełko z płaskim ramieniem jest mocowane w znajdującej się w ościeżnicy kieszeni zawiasowej, wyposażonej w płytkę dociskową wraz ze stosowną śrubą dokręcającą.
Coraz częściej w drzwiach o zwiększonej odporności na włamanie znajdują zastosowanie kryte zawiasy, instalowane w luzie wrębowym pomiędzy ramami skrzydła i ościeżnicy. Z tego powodu po zamknięciu drzwi zawiasy stają się całkowicie niewidoczne i niedostępne do włamywacza, co eliminuje możliwość ich nieuprawnionego wymontowania od zewnątrz lub podważenia skrzydła. Kryte zawiasy zawierają łożyska ślizgowe nie wymagające konwencjonalnej obsługi smarowniczej, a także mają możliwość płynnej, bezstopniowej regulacji w trzech płaszczyznach, minimalizującej szczelinę pomiędzy skrzydłem a ościeżnicą. Zapewniają stabilność i niezawodność działania oraz trwałość wynoszącą nie mniej niż 200 000 cykli. Mogą być instalowane w drzwiach drewnianych, stalowych i aluminiowych ze skrzydłem o ciężarze nawet do 200 kg, co zdarza się często przy drzwiach o zwiększonej odporności na włamanie. Zaznaczyć należy, iż zawiasy kryte w przeważającej mierze nie odpowiadają definicji wyrobu objętego postanowieniami normy PN-EN 1935:2003, gdyż ich oś obrotu zazwyczaj znajduje się w odległości większej niż 30 mm od krawędzi elementu ruchomego.
Polecany artykuł:
Wprowadzenie zawiasów do obrotu lub udostępnienie na rynku
Zasady wprowadzania do obrotu lub udostępniania na rynku krajowym wyrobów budowlanych, do których są zaliczane zawiasy, określa Ustawa o wyrobach budowlanych z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2020 r., poz.215 z późniejszymi zmianami). Wynika z niej, iż wyrób budowlany może być wprowadzony do obrotu lub udostępniony, jeżeli nadaje się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych, w zakresie odpowiadającym jego właściwościom użytkowym i zamierzonemu zastosowaniu. Wyrób objęty normą zharmonizowaną lub europejską oceną techniczną powinien być oznakowany znakiem CE, po spełnieniu związanych z tym wymagań. Warunkowane to jest sporządzeniem przez producenta deklaracji właściwości użytkowych, przez co przyjmuje na siebie odpowiedzialność za zgodność wyrobu budowlanego z zadeklarowanymi właściwościami użytkowymi. W dokumencie tym producent deklaruje właściwości użytkowe zasadniczych charakterystyk wyrobu, wyrażając je jako poziom lub klasę, na postawie oceny i weryfikacji stałości tych właściwości, przeprowadzonej przez notyfikowaną jednostkę.
Zawiasy jednoosiowe są objęte normą zharmonizowaną PN-EN 1935:2003, w związku z czym mogą być zastosowanie w drzwiach, jeżeli są oznakowane CE i producent wystawił dotyczącą ich deklarację właściwości użytkowych. W przypadku przewidywanego zastosowania w drzwiach o zwiększonej odporności na włamanie, w odnoszącym się do zawiasów klasyfikacyjnym systemie kodowym w pozycji siódmej powinna być zapisana cyfra 1, oznaczająca klasę 1 odpowiednią do tego rodzaju drzwi.
Producenci okuć przeznaczonych do drzwi o zwiększonej odporności na włamanie, w tym także zawiasów, występują często do jednostek badawczych np. Instytutu Mechaniki Precyzyjnej w Warszawie, o wydanie dodatkowego certyfikatu zgodności potwierdzającego, że wyrób spełnia wymagania w tym zakresie, wynikające z dotyczącej ich normy.
Dodać należy, iż niektóre rozwiązania konstrukcyjne zawiasów drzwiowych, jak np. krytych, nie odpowiadają kryterium zawartym w normie PN-EN 1935:2003, w związku z czym nie mogą być wprowadzane do obrotu i stosowania w oparciu o ten dokument. Zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami, taki wyrób powinien mieć europejską ocenę techniczną (ETA), udzielaną m.in. przez Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie. Pozwala on także, po spełnieniu stosownej procedury, na oznakowanie CE wyrobu budowlanego, np. krytych zawiasów. Podstawą do wydania ETA jest Europejski Dokument Oceny (EAD), którym w odniesieniu do tych okuć jest dokument oznaczony jako EAD 020001-01-0405 „zespoły wieloosiowe zawiasów chowanych”. Ponadto w tzw. systemie krajowym można uzyskać w ww. Instytucie krajową ocenę techniczną (KOT) umożliwiającą, także po spełnieniu określonych warunków, oznaczenie krytych zawiasów znakiem budowlanym B i wprowadzanie do obrotu oraz stosowania.
