Samozamykacze. Funkcje, rodzaje i dobór samozamykaczy
Samozamykacze są powszechnie montowane w drzwiach wejściowych do budynków oraz w ich wnętrzach, jeśli z przejścia korzysta wiele osób. Samozamykacze oferowane są w zasadzie w dwóch rodzajach, ale za to są różnorodne pod względem designu i kolorystyki.
Samozamykacze stanowią czysto techniczny element wyposażenia skrzydła drzwiowego. Dostępne są samozamykacze wpuszczane - w skrzydło, ościeżnicę lub podłogę oraz montowane na skrzydle. W pierwszej grupie najważniejsza jest kompaktowa konstrukcja, w drugiej – oprócz funkcjonalności, także design; znajdziemy tam wyroby w różnych kolorach i liniach wzorniczych.
Samozamykacze – budowa i estetyka wykonania
Korpus samozamykacza wykonywany jest z ciśnieniowego odlewu aluminiowego oraz ze stali. Tym jednak co widać z zewnątrz jest obudowa. Ta zaś może być również z aluminium, ale też ze stali nierdzewnej oraz tworzywa sztucznego. Obudowy aluminiowe mogą być powlekane lakierem proszkowym bądź anodowane; kolory są różne, a ich dostępność zależy od preferencji producenta. Powierzchnie ze stali nierdzewnej mogą być polerowane bądź szczotkowane. Tworzywo też wykańcza się powłokami lakierniczymi lub metalizowanymi. Samozamykacze nawierzchniowe mogą mieć zaokrąglone kształty, określane powszechnie jako soft oraz classic, czyli kanciaste.
Samozamykacze mają różną konstrukcję - na rynku dostępne są samozamykacze sprężynowe bez tłumienia, w których podczas otwierania skrzydła sprężyna napina się, a następnie mechanicznie przyciąga je z powrotem do ościeżnicy. Zazwyczaj montuje się je w drzwiach wewnętrznych o niezbyt dużym ciężarze. W samozamykaczach sprężynowych z tłumieniem hydraulicznym za ruch skrzydła również odpowiada sprężyna, natomiast prędkość przyciągania jest regulowana hydraulicznie. Te urządzenia mogą być montowane nawet w bardzo ciężkich drzwiach.
Jakie funkcje pełnią samozamykacze?
Podstawową funkcją samozamykaczy jest utrzymywanie skrzydeł drzwiowych w pozycji zamkniętej. Samozamykacze muszą więc przede wszystkim przyciągnąć skrzydło do ościeżnicy na tyle mocno, aby zaskoczył zamek zatrzaskowy, ale też z takim wyczuciem, aby drzwi nie trzaskały przy zamykaniu i nie ulegały uszkodzeniom mechanicznym.
Głównym elementem samozamykacza jest tłok, którego ruch posuwisty jest zamieniany na ruch obrotowy ramienia przyciągającego skrzydło drzwiowe. Do niedawna uzyskiwano to za pomocą korbowodu, obecnie stosuje się powszechnie zębatki. Takie nowoczesne samozamykacze wytrzymują z reguły około 500 tys. cykli zamykania. Dostępne są samozamykacze przeznaczone do drzwi aluminiowych, stalowych, drewnianych, szklanych, a także wykonanych z PVC. Oczywiście skrzydła takie mogą mieć bardzo różną wagę i wymiary.
Jak dobierać samozamykacze do drzwi?
Dobór samozamykacza powinien uwzględniać normę PN-EN 1154:1999/A1:2004 „Okucia budowlane. Zamykacze drzwiowe z regulacją przebiegu zamykania. Wymagania i metody badań”. Jest to zmieniona w 2002 roku wersja europejskiej normy EN 1154:1996 obejmującej samozamykacze do drzwi rozwieranych i wahadłowych, a uwzględniono w niej podstawowe wymagania dyrektyw unijnych. Została rozszerzona o informacje na temat oceny zgodności, wskazuje też powiązania z dyrektywą UE o wyrobach budowlanych.
Zgodnie z nią każdy samozamykacz musi być opisany sześciocyfrowym kodem, przy czym na miejscu 1. jest informacja na temat kąta rozwarcia, do jakiego został przebadany samozamykacz, na miejscu 2. znajduje się określenie liczby cykli otwarcia i zamknięcia bez pogorszenia parametrów pracy, pozycja 3. informuje o sile samozamykacza, zaś 4. o właściwościach ppoż. Cyfra znajdująca się na 5. pozycji ma tylko klasę 1., która oznacza spełnienie przez urządzenie podstawowych wymagań dotyczących bezpieczeństwa użytkowania. Wreszcie ostatnia cyfra, na pozycji 6., oznacza odporność na korozję, opisaną w 5-klasowej skali.
Szczegółowy wykaz norm i klasyfikacja zamykaczy do drzwi
Szczególnie istotna wydaje się informacja zawarta w pozycji 3. kodu, oznaczająca siłę samozamykacza. Skala jest 7-punktowa, przy czym – w kolejności – zaczyna się od skrzydła o zalecanej szerokości do 750 mm i masie do 20 kg. Cyfrą 2 oznaczane są samozamykacze do skrzydeł o 850 mm, ważących do 40 kg; 3 – szerokość 950 mm, waga do 60 kg. Kolejne oznaczenia to cyfry: 4 (szerokość skrzydła do 1100 mm, masa do 80 kg), 5 (1250 mm i 100 kg), 6 (1400 mm, 120 kg) i 7 (do 1600 mm, do 160 kg). Przy czym należy zwrócić uwagę, że samozamykacze o sile 1 i 2 nie nadają się do drzwi ppoż., ponieważ są zbyt słabe. Informacja na temat odporności ogniowej jest dokładniej sprecyzowana w szóstej cyfrze kodu, gdzie 0 oznacza zakaz stosowania samozamykacza do drzwi ppoż. i dymoszczelnych, natomiast 1 informuje o jego przydatności w tym celu.
Dobierając samozamykacze ważne jest też miejsce, w jakim znajdują się drzwi. Należy pamiętać, że samozamykacze stosowane w drzwiach zewnętrznych, otwieranych na zewnątrz, musi pokonać opór wiatru. Ten zaś jest różny i zależy m.in. od lokalizacji budynku. Dlatego w miejscach narażonych na silne podmuchy warto wybrać samozamykacze wyposażone w regulowane hydraulicznie tłumienie otwierania. Duże znaczenie ma także zastosowanie w samozamykaczu termozaworów, umożliwiających zachowanie niemal niezmienionego czasu zamykania skrzydła w temperaturze od -15 do +40° C. Te urządzenia mogą być montowane nawet w bardzo ciężkich drzwiach.
