Żaluzje okienne zewnętrzne – wymagania i parametry

Żaluzje okienne zewnętrzne muszą spełniać określone wymagania i parametry zawarte we właściwych normach. Żaluzje zewnętrzne powinny m.in charakteryzować się odpornością na obciążenie wiatrem czy trwałością mechaniczną.

Żaluzje okienne zewnętrzne – unormowania prawne

W nowo powstających budynkach żaluzje okienne zewnętrzne są coraz częściej montowane razem ze stolarką okienną. należy pamiętać, że żaluzje okienne zewnętrzne pełnią nie tylko funkcję ozdobną, ale przede wszystkim mają poprawiać właściwości techniczne elementów przeszklonych.

W normie PN-EN 12216 „Żaluzje, zasłony wewnętrzne, zasłony zewnętrzne. Terminologia, słownik i definicje” [1] precyzyjnie i jednoznacznie zdefiniowano wyroby osłonowe, dla których powszechnie stosowane jest błędne nazewnictwo. Poznanie produktów jest niezbędne do wybrania właściwego dokumentu odniesienia. Dla wyrobów osłonowych istnieją dwie normy różniące się między sobą w sposób istotny. Podstawowym dokumentem jest PN-EN 13659 „Żaluzje łącznie z żaluzjami listewkowymi zewnętrznymi. Wymagania eksploatacyjne łącznie z bezpieczeństwem” [2], gdzie określono system oceny zgodności, czyli sposób wprowadzania do sprzedaży wszystkich wyrobów wdrażanych samodzielnie, dla których norma ta może zostać zastosowana jako właściwa. Należą do nich:

• żaluzje listewkowe zewnętrzne składające się z poziomych listewek; wciągnięcie zasłony odbywa się poprzez ich podnoszenie i spiętrzenie;
• żaluzje zwijane (rolety) wyprodukowane z arkuszu materiału; wciąganie następuje poprzez jego zwijanie;
• okiennice rozwierane wykonane z jednego lub wielu skrzydeł o różnych sposobach rozwierania i/lub składania w celu otwarcia;

w zależności od tego można je podzielić na:

• składane,
• harmonijkowe płasko zamykające się,
• harmonijkowe oraz przesuwne z systemem odchylania lub bez niego.

Dla pozostałych wyrobów o podobnym stosowaniu właściwym dokumentem odniesienia może być norma PN-EN 13561 „Zasłony zewnętrzne. Wymagania eksploatacyjne łącznie z bezpieczeństwem” [3].

W Polsce żaluzje listewkowe wewnętrzne nazywa się żaluzjami, co jest sprzeczne z regułami określonymi w normach wyrobów i niezgodne z wytycznymi stosowanymi w innych krajach europejskiego obszaru gospodarczego. Prawidłowa nazwa żaluzji wewnętrznych to zasłony wewnętrzne, a właściwym dla nich dokumentem odniesienia jest PN-EN 13561 [3].

Zasadnicze charakterystyki (wymagania podstawowe) oraz system oceny zgodności dla każdego typu wyrobów objętych normą PN-EN 13659 [2] określone są w załączniku harmonizacyjnym ZA.

W procesie oceny zgodności nie jest wymagany udział strony trzeciej, czyli jednostki notyfikowanej, a całość prac może wykonać producent, oczywiście pod warunkiem znajomości norm badawczych i klasyfikacyjnych oraz umiejętności posługiwania się nimi przy wykorzystaniu aparatury badawczej. Reguły te wynikają z określonego na podstawie mandatu Komisji Europejskiej czwartego systemu oceny zgodności (AVCP 4).

Dla wyrobów objętych normą PN-EN 13659 [2] należy zadeklarować trzy zasadnicze charakterystyki:

• odporność na obciążenie wiatrem,
• dodatkowy opór cieplny,
• współczynnik przenikania energii słonecznej.

Pierwszy parametr wyrażany jest przez klasę informującą o wartości ciśnienia badawczego oddziałującego na testowaną próbkę, niepowodującego zniszczenia ani utracenia własności użytkowych obiektu, natomiast dwa pozostałe – przez wartości liczbowe.

Żaluzje okienne zewnętrzne - odporność na obciążenie wiatrem

Żaluzje okienne zewnętrzne powinna charakteryzować zdolność żaluzji do wytrzymania określonych obciążeń. Odporność na obciążenie wiatrem żaluzji okiennych zewnętrznych jest sprawdzana poprzez symulowanie oddziaływania wiatru w obu kierunkach – przy parciu i ssaniu. Ich klasę określa się wartościami progowymi ciśnienia nominalnego p i bezpiecznego 1,5 p.

Metoda badawcza może być realizowana dwoma sposobami, opisanymi w normie PN-EN 1932 „Zasłony zewnętrzne i żaluzje. Odporność na obciążenie wiatrem. Metody badań i kryteria osiągów” [4]. Kurtynę obciąża się równomiernie:

• w pozycji poziomej poddaje się ją działaniu rozłożonych obciążeń odtwarzających jednorodne ciśnienie (wykorzystuje się w tym celu co najmniej 9 obciążników na m²),
• w pozycji pionowej w celu zbadania ugięcia pod ciśnieniem typu pneumatycznego.

O wyniku symulacji, a więc odporności wyrobu na obciążenie wiatrem, decyduje równoczesne spełnienie wymagań przedstawionych w tab. 1. oraz zachowanie kryteriów dotyczących bezpieczeństwa użytkowania w postaci:

• braku pęknięcia elementów prowadnic i lameli pancerza,
• utrzymania się lameli pancerza w prowadnicach.

Żaluzje okienne zewnętrzne - dodatkowy opór cieplny

Żaluzje okienne zewnętrzne wprowadzają dodatkowy opór cieplny, wynikający zarówno z warstwy powietrza znajdującej się pomiędzy żaluzją zewnętrzną (roletą) a oknem, jak i samej żaluzji (rolety). Jest on określany na podstawie normy PN-EN ISO 10077-1 „Cieplne właściwości użytkowe okien, drzwi i żaluzji. Obliczenie współczynnika przenikania ciepła. Część 1: Postanowienia ogólne” [5], przy wykorzystaniu reguł określonych w PN-EN 13125 „Żaluzje i zasłony. Dodatkowy opór cieplny. Przyporządkowanie do wyrobu klasy przepuszczalności powietrza” [6].

Obliczanie wartości dodatkowego oporu cieplnego zależy od dwóch charakterystycznych czynników:

• materiału poszycia pancerza żaluzji okiennych zewnętrznych, jego grubości i rodzaju surowca wypełniającego lamelę pancerza. Materiały o lepszej izolacji cieplnej zwiększają wartość oporu cieplnego, podobnie zresztą jak grubość. Wartość współczynnika Rsh jest wyliczana przy zastosowaniu normy obliczeniowej PN-EN ISO 10077-2 „Cieplne właściwości użytkowe okien, drzwi i żaluzji. Obliczanie współczynnika przenikania ciepła. Część 2: Metoda komputerowa dla ram” [7] lub dla szczególnych warunków, zgodnie z załącznikiem A normy PN-EN 13125 [6] dla kurtyny z kształtowników z PVC;
• przepuszczalności powietrza dla żaluzji okiennych zewnętrznych określanej według załącznika B normy PN-EN 13125 [6] w zależności od rodzaju wyrobu, jego położenia względem ramy, sposobu instalacji oraz szerokości szczelin obwodowych.

Żaluzje okienne zewnętrzne - współczynnik przenikania energii słonecznej

Żaluzje okienne zewnętrze i okiennice mają istotny wpływ na temperaturę w pomieszczeniach, która zależy od od ilości energii słonecznej dostarczanej do środka pomieszczenia, co uzależnione jest od wielkości przegrody i całkowitego współczynnika przenikania energii słonecznej g_tot oszklenia wraz z urządzeniem ochrony przeciwsłonecznej. Wpływ tego ostatniego na komfort termiczny jest określony za pomocą klas zdefiniowanych w tab. 3.

Całkowita transmitancja energii słonecznej g_tot może być wyznaczona dwiema metodami:

• uproszczoną – według normy PN-EN 13363-1 „Urządzenia ochrony przeciwsłonecznej połączone z oszkleniem. Obliczanie współczynnika przenikania promieniowania słonecznego i światła. Część 1: Metoda uproszczona” [8], stosowaną wtedy, gdy warunki instalacji urządzenia ochrony przeciwsłonecznej nie są znane,

• szczegółową – zgodną z PN-EN 13363-2 „Urządzenia ochrony przeciwsłonecznej powiązane z oszkleniem. Obliczanie współczynnika przenikania całkowitej energii promieniowania słonecznego i światła. Część 2: Szczegółowa metoda obliczania” [9], wykorzystywaną wówczas, gdy warunki instalacji urządzenia ochrony przeciwsłonecznej są znane.

Wartość współczynnika g_tot zależy również od właściwości oszklenia – określa się go dla czterech typów referencyjnych. Do ogólnego klasyfikowania urządzeń ochrony przeciwsłonecznej należy zastosować metodę uproszczoną oraz oszklenie referencyjne o całkowitym współczynniku przenikania energii słonecznej g = 0,59 i przenikania ciepła U_g = 1,2 W/(m²K).

W przypadku rolet z otworami współczynnik g_tot powinien być wyznaczony dla rozciągniętej rolety przy otworach zamkniętych i otwartych.

Żaluzje okienne zewnętrzne - parametry dodatkowe

Żaluzje okienne zewnętrzne są również badane pod kątem własności istotnych dla odbiorców w określonych warunkach użytkowania. Własności te są określone w odpowiednich normach, gdzie zostały przedstawione metody badania i klasyfikacji. Podawanie szczegółowych danych na ich temat nie jest jednak konieczne podczas wprowadzania wyrobów do obrotu handlowego. Powinny się one znaleźć w informacji uzupełniającej. Najistotniejsze z nich to:

• odporność na obciążenie śniegiem – wartość określana tylko dla żaluzji zwijanych do okien dachowych i werandowych, nachylonych pod kątem mniejszym niż 60°,
• siły operacyjne – wyznaczane wyłącznie dla wyrobów z napędem ręcznym, których wartość nie powinna przekraczać wielkości podanych w tab. 4.,
• konstrukcja układu sterującego – definiowana jako diagram HPV, określający cechy geometryczne mechanizmu sterującego z uwzględnieniem wygody korzystania;
• niewłaściwe użytkowanie – odnosi się do przemieszczania kurtyny, przechylania listew oraz, w przypadku wyrobów odchylających, do odchylania kurtyny; określane jest dla działań: brutalnych; występujących podczas rozciągania i wciągania; siłowych – w przypadku kurtyny zatrzymanej lub zablokowanej; odwrotnych; dla wyrobów zwijanych.

Czynności te nie powinny prowadzić do ograniczenia prawidłowego funkcjonowania, widocznego pogorszenia wyglądu żaluzji okiennych zewnętrznych zwijanych i okiennic ani odkształcenia szczątkowego listewek mniejszego niż 5% ich długości. W przypadku sterowania ręcznego siły operacyjne nie mogą przekroczyć wartości określonych w tab. 4.

• obciążenie obrzeża – wyznaczane tylko dla okiennic rozwieranych;

• odporność mechanizmu blokującego – określa możliwość otworzenia rozciągniętej żaluzji od zewnątrz przez osobę niepowołaną. Żaluzje okienne zewnętrzne i wyroby osłonowe o podwyższonej odporności na włamanie (badanej zgodnie z normami, PN-EN 1628 „Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje. Odporność na włamanie. Metoda badania dla określenia odporności na obciążenie statyczne” [10] i PN-EN 1629 „Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje. Odporność na włamanie. Metoda badania dla określenia odporności na obciążenie dynamiczne” [11] oraz klasyfikowanymi zgodnie z PN-EN 1627 „Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje. Odporność na włamanie. Wymagania i klasyfikacja” [12]) odporność wyrobu jest zdecydowanie większa niż standardowych żaluzji okiennych zewnętrznych;

• trwałość mechaniczna – wyraża wytrzymałość na wielokrotne wykonywanie cykli roboczych (specyficznych dla każdej grupy wyrobów, innych dla kurtyn – rozciąganie/wciąganie, i wyrobów listewkowych – przechylanie listew). Klasy trwałości określone są w tab. 5.;

• funkcjonowanie w warunkach mrozu – precyzowane jest za pomocą informacji dopuszczającej do takiego działania lub nie;
• odporność na uderzenie – określane dla żaluzji podczas badania zgodnie z normą PN-EN 13330 „Żaluzje. Uderzenie ciałem twardym i kontrola dostępu. Metoda badania” [12];
• bezpieczeństwo użytkowania – definiowane dla:

– wyrobów z napędem ręcznym – wskazuje, że eksploatacja produktu nie może prowadzić użytkownika i przechodnia do urazu wskutek kontaktu z ostrymi lub wystającymi krawędziami ruchomych elementów na wysokości mniejszej niż 2,5 m,

– żaluzji z napędem – związane jest z ograniczeniem lub wyeliminowaniem możliwości zgniecenia; badane zgodnie z normą PN-EN 12045 „Żaluzje i zasłony z napędem. Bezpieczeństwo użytkowania. Pomiar wywieranej siły” [13].

W przypadku zagrożenia należy zapobiec styczności z obszarem niebezpiecznym poprzez zastosowanie osłon lub ograniczenie wywieranych sił statycznych do wartości niższej niż 150 N;

• zagrożenia elektryczne – sprawdzane tylko w przypadku napędów elektrycznych zgodnie z PN-EN 60335-1 „Elektryczny sprzęt do użytku domowego i podobnego. Bezpieczeństwo użytkowania. Część 1: Wymagania ogólne” [14] i normami z grupy PN-EN 60335-2,
• trwałość – definiowana jako zdolność materiałów składowych, z których wykonywany jest wyrób, w trakcie ekonomicznie uzasadnionego użytkowania do zachowania: trwałości koloru; niezmiennego wyglądu; odporności na pękanie i korozję; stabilności wymiarowej.

W zależności od materiału zastosowanego w wyrobie określono wymagania trwałości dla:

• tworzyw sztucznych (kolor, wygląd, odporność na pękanie, stabilność wymiarowa), zdefiniowane zgodnie z normą PN-EN 13245-1 „Tworzywa sztuczne. Profile z nieklasyfikowanego poli(chlorku winylu) (PVC-U) do stosowania w budownictwie. Część 1: Oznaczenie profili PVC-U” [15],

• metalu (odporność na korozję), określane zgodnie z normą PN-EN 1670 „Okucia budowlane. Odporność na korozję. Wymagania i metody badań” [16],

• drewna (wygląd i stabilność wymiarów) – listwy powinny być pozbawione sęków i śladów powstałych od czynników naturalnych i zwierzęcych, mieć wilgotność 12–18% i zachowywać prostopadłość na min. ¾ ich długości. Odporność chemiczną uzyskują dzięki impregnacji.

Literatura

1. PN-EN 12216 „Żaluzje, zasłony wewnętrzne, zasłony zewnętrzne. Terminologia, słownik i definicje”.

2. PN-EN 13659 „Żaluzje łącznie z żaluzjami listewkowymi zewnętrznymi. Wymagania eksploatacyjne łącznie z bezpieczeństwem”.

3. PN-EN 13561 „Zasłony zewnętrzne. Wymagania eksploatacyjne łącznie z bezpieczeństwem”.

4. PN-EN 1932 „Zasłony zewnętrzne i żaluzje. Odporność na obciążenie wiatrem. Metody badań i kryteria osiągów”.

5. PN-EN ISO 10077-1 „Cieplne właściwości użytkowe okien, drzwi i żaluzji. Obliczenie współczynnika przenikania ciepła. Część 1: Postanowienia ogólne”.

6. PN-EN 13125 „Żaluzje i zasłony. Dodatkowy opór cieplny.Przyporządkowanie do wyrobu klasy przepuszczalnościpowietrza”.

7. PN-EN ISO 10077-2 „Cieplne właściwości użytkowe okien, drzwi i żaluzji. Obliczanie współczynnika przenikania ciepła. Część 2: Metoda komputerowa dla ram”.

8. PN-EN 13363-1 „Urządzenia ochrony przeciwsłonecznejpołączone z oszkleniem. Obliczanie współczynnika przenikaniapromieniowania słonecznego i światła. Część 1: Metodauproszczona”.

9. PN-EN 13363-2 „Urządzenia ochrony przeciwsłonecznej powiązane z oszkleniem. Obliczanie współczynnika przenikania całkowitej energii promieniowania słonecznego i światła. Część 2: Szczegółowa metoda obliczania”.

10. PN-EN 1628 „Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje. Odporność na włamanie. Metoda badania dla określenia odporności na obciążenie statyczne”.

11. PN-EN 1629 „Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje. Odporność na włamanie. Metoda badania dla określenia odporności na obciążenie dynamiczne”.

12. PN-EN 13330 „Żaluzje. Uderzenie ciałem twardym i kontrola dostępu. Metoda badania”.

13. PN-EN 12045 „Żaluzje i zasłony z napędem. Bezpieczeństwo użytkowania. Pomiar wywieranej siły”.

14. PN-EN 60335-1 „Elektryczny sprzęt do użytku domowego i podobnego. Bezpieczeństwo użytkowania. Część 1: Wymagania ogólne”.

15. PN-EN 13245-1 „Tworzywa sztuczne. Profile z nieklasyfikowanego poli(chlorku winylu) (PVC-U) do stosowania w budownictwie. Część 1: Oznaczenie profili PVC-U”.

16. PN-EN 1670 „Okucia budowlane. Odporność na korozję. Wymagania i metody badań”.

17. PN-EN 1627 „Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje. Odporność na włamanie. Wymagania i klasyfikacja”.

18. PN-EN 1630 „Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje. Odporność na włamanie. Metoda badania dla określenia odporności na próby włamania ręcznego”.

19. PN-EN 14351-1+A2 „Okna i drzwi. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne. Część 1: Okna i drzwi zewnętrzne”.

20. PN-EN 12211 „Okna i drzwi. Odporność na obciążenie wiatrem. Metoda badania”.

21. PN-EN 12210 „Okna i drzwi. Odporność na obciążenie wiatrem. Klasyfikacja”.